Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği yöneticileri emellerini Cumhuriyet’e anlattı: ‘Türk kadınını anlatmak istiyoruz’

Kırım Tatar Ulusal Meclisi üyesi ve İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gayana Yüksel’in başkanlığında 20 Ağustos’ta kurulan Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği, dün Kırım Derneği’nde düzenlediği “Kadın Aydınlanmasının Öncüllerinden Şefika Gaspıları” isimli panelle birinci aktifliğini yaptı.

Etkinliğe birinci Türk bayan milletvekillerinden Şefika Gaspıralı’nın torunu Gülnara Seitvaniyeva da katıldı. Etkinlik öncesi Birliğin başkanı Gayana Yüksel ve birliğin yöneticilerinden Dr. Serra Menekay Cumhuriyet’e verdikleri röportajla birliğin emellerini açıkladı.

‘TÜRKİYE’DE VE KIRIM’DA BAYANLAR ÇALIŞKAN’

Gayana Yüksel, birliğin kökeninin 2016’da kurulan “Şefika Gaspıralı Bayan İnsiyatifi”ne dayandığını belirterek, “Dernekte olan bayanlar ve çocuk halk dansları topluluğunda yer alan çocukların velileri bu insiyatifte çalışmaları sürdürdü. O vakit bu yana aşikâr çalışmalar yapıldı. Kırım’daki birtakım toplantılara katıldılar. Türkiye’ye geldiğimde şunu gördüm; burada da, Kırım’da da bayanlar çok çalışkan. Çok mahir. İnanılmaz derecede hem toplumsal hayatta, hem çalışma hayatında yetenekliler. Durum bu türlü olunca bu çalışmayı yeni bir düzeyde yapılması gerektiğini düşündük. Böylelikle 20 Ağustos’ta Şefika Gaspıralı Milletlerarası Bayan Birliği’ni kurduk. Türkiye’nin maddelerine nazaran bir dernek kurarak yola çıktık” dedi.

‘KADIN UĞRAŞININ DİNİ, LİSANI, IRKI YOK’

Birliğin milletlerarası bayan sıkıntılarına odaklanacağını belirten Yüksel, “Birliğimiz bir Kırım-Tatar derneği. Fakat yalnızca Türkiye ve Kırım’daki bayanlar özelinde çalışmayacağız. İşimizi büyütüp memleketler arası platformda çalışmak istiyoruz. Buradaki bayanlar potansiyeli ve imkanları düşük değil. Bu nedenle bu çalışmayı daha da büyütmemiz lazım” diye konuştu. Derneğin çalışmalarına ait konuşan Dr. Menekay ise “Örneğin Filistin’da acı çeken bayanları, Uygur Özerk Bölgesi’nde baskı altında bulunan bayanları da kapsamak istiyoruz. Bütün dünyada bayan olmanın kederiyle ulaşan bayanları temsil etmek istiyoruz. Derneğimiz nüvesi Şefika Gaspıralı’dan çıktığı için Kırım özelliğinde duruyor üzere gözükse de Kırım özelinde kalsın istemiyoruz. Zira Şefika Gaspıralı’nın dünyadaki bayanlara mücadelerinde önermeleri var. Bunları da yaymak istiyoruz. Bayan özelinde bu işi büyütmek istedik. Zira bu çabanın dini, lisanı, ırkı yok” tabirlerini kullandı.

‘ULUSLARARASI HUSUSLAR TÜRKİYE’DE FARKLI ALGILANIYOR’

Dünyanın her bölgesinde bayan haklarının gasp edildiğini vurgulayan Yüksel, “Ben Ukrayna’dan geliyorum. Ortodoks bir ülke. Burada da bayanların meseleleri var. Bayan teşkilatı olarak izlediğimiz birinci yol, bu sorunları konuşmak. Bu sıkıntıları tespit edip, konuşmak. İkincisi eğitim. Bu mevzularda eğitim çok kıymetli. Eğitimleri yalnızca bayanlar ortasında vermek de kâfi olmuyor. Toplum eğitiminden bahsediyoruz. Üçüncüsü bu çalışmaları öteki milletlerarası örgütlerle ortaklaşa çalışmak ve dördüncüsü devletle çalışmak. Zira devletten ve toplumdan karşılık gelmezse bu mevzular konuşulmuyor. Toplumun pozisyonu çok önemli” sözleriyle derneğin çalışmalarını özetledi. Yüksel, derneğin yeni kurulmasına rağmen ABD, Romanya ve Polonya’da temsilciliklerin açıldığını aktardı. Menekay, Kırım Türklerinin 20 farklı ülkede yaşadıklarını anımsatarak, “Bizin avantajımız böylesine geniş bir altyapımızın olması. Bu ülkelerde de Kırım dernekleri var. Biz daima bu dernekleri taze tutmaya çalışıyoruz. Bu altyapıyı kullanarak süratlice büyümeyi amaçlıyoruz. Bu bir maya olacak bize” dedi.

‘TÜRK KADININI ANLATMAK İSTİYORUZ’

Türk tarihinde bayan liderlerin olduğunu vurgulayan ikili; tarihi dokuların bayan hareketine aktarılması gerektiğini belirtti.

Menekay, “Bu farkındalık çok kıymetli. Sanatçı Pınar Ayhan’la birlikte sahneye çıkardığımız ‘Mızrak Duruşlu Kadınlar’ oyunu tam da Türk bayanın tarihi özelliğini anlatan bir oyun. Tomris Hatun’dan alıp Şefika Gaspıralı’lardan alıp Bayan Ulusal Voleybol Takımı’na kadar getiriyoruz. Birlik olarak da aralık ayındaki etkinliklerimizden birisi bu gösterimin İngilizce versiyonunu Ankara’daki tüm diplomatik misyona göstermek olacak. Bunu yalnızca bize değil, dünyaya göstermek istiyoruz. Biz aslında biliyoruz, DNA’mızda var bu” dedi. Şefika Gaspıralı çok kıymetli bir isim olduğunu ve gerekli değerin gösterilmediğini aktaran Yüksel, “Türk tarihinde Şefika Gaspıralı üzere çok fazla isim var. Bunları memleketler arası kamuya da anlatmak istiyoruz” diye konuştu.

ŞEFİKA GASPIRALI KİMDİR?

Kırım Türkü fikir adamı, eğitimci ve yayımcı İsmail Gaspıralı’nın kızı olan Şefika Gaspıralı 21 Kasım 1886 tarihinde Kırım’ın Bahçesaray kentinde doğdu. Yeterli bir eğitim alan Şefika Gaspıralı, meslek hayatına gazeteci ve editör olarak başladı, Rus İmpartorluğu’nda Türkçe konuşan topluluğun gazetesi olan “Tercüman” gazetesinin idaresini üstlendi. Şefika Gaspıralı, Rus İmpartorluğu’nda pek fazla önemsenmeyen Türk bayanının uyanışı için tüm ömrü boyunca okulları, örgütleri ve siyasal iştirak gayretleriyle mücadele verdi. Türk bayanının her bakımdan erkek hâkim bir idare ve toplum anlayışında hukuksal açıdan, toplumsal ve kültürel açıdan eşit olmasını amaçladı.

Şefika Gaspıralı, kısa ömürlü Kırım Halk Cumhuriyeti’nin I. Kırım Kurultayı’nın birinci milletvekillerinden biri oldu. Böylelikle millertvikili seçilen birinci Türk bayanı oldu. Şefika Gaspıralı 1919’da iki küçük çocuğuyla birlikte vefat tehlikesi altında Kırım’dan Azerbaycan’a kaçtı. Azerbaycan’ın da Kızıl Ordu tarafından işgal edilmesiyle TBMM Bakü Temsilcisi Memduh Şevket Esendal’ın yardımıyla Türkiye’ye göç etti. Şefika Gaspıralı Türkiye’de de toplumsal ve kültürel etkinliklerini sürdürdü. 1975 tarihinde İstanbul’da hayatını yitirdi.