CHP İzmir Milletvekili Rahmi Aşkın Türeli, bugün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda sunum yapan Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan’ı eleştirdi. Türeli, 2021’in Eylül ayında faizin yüzde 19, enflasyonun yüzde 19,25, dolar kurunun da 8 lira 30 kuruş olduğunu anımsatarak “Dört ay içinde yüzde 19’dan yüzde 14’e inen faizlerin sonucunda evvel 8 lira 30 kuruş olan dolar kuru 18 lira 30 kuruşa çıktı, akabinde kur muhafazalı mevduat sistemi geldi; enflasyon yükselmeye başladı. Evvel, yüzde 35’lere, arttan yüzde 85’lere kadar çıktı ve artık biz o enflasyonu tekrar o düzeylere indirmeye çalışıyoruz” dedi.
‘MAKROEKONOMİK ÇERÇEVE UYUMSUZ’
Orta Vadeli Programı (OVP) eleştiren Türeli, “Türkiye’nin muhtaçlığı olan büyümek, kalkınmak; hem kişi başına düşen ulusal gelirini artırmak hem de birebir vakitte Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal siyasetlerle yapısal dönüşümünü sağlamak olmalıydı lakin Türkiye bu süreçte kalkınmadan uzaklaştı. Bugün önümüze gelen OVP’de de açıkçası biz kalkınmaya ait hiçbir şey görmüyoruz. Geçmiş yıllarda söylenen bir kısım siyasetlerin, önlemlerin tekrarlandığını görüyoruz. Bir istikrar programı desem istikrar programı bile değil zira OVP’de de esasen temel maksat dezenflasyon, enflasyonun düşürülmesi.
Buradaki diğer bir ıstırap şu: Merkez Bankamız bugün sonuç prestijiyle bu dezenflasyon gayesi çerçevesinde bir para siyasetini öncelik olarak aldı ancak bunun devam edeceğinin garantisi yok. Zira bugün Türkiye’nin uyguladığı, ismine ‘Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi’ denilen ucube sistemde, Merkez Bankası bürokratlarının da liderin ve yöneticilerinin de orada kalacağının ya da mevzuyla ilgili bakanların misyonda kalacağının garantisi yok. OVP’de son derece uyumsuz bir makroekonomik çerçeve var.
Eğer enflasyon düşürülecekse -ki OVP’de temel emelin dezenflasyon olduğu söyleniyor- o vakit bu büyümeyle, bu büyüme yapısıyla enflasyon düşürülemez. Yine tıpkı geçmiş yıllarda olduğu üzere ileriye hakikat yüzde 4, 4,5, 5, bir orta 5-5,5’lar düzeyindeydi, tıpkı şeyi yine ileri kopyala yapıştır formatında ortaya konulmuş. Değişik olan şu: Yurt içi talebe dayalı büyüme yapısı devam ediyor. Net ihracata yalnızca 2024 yılında farkındaysanız yurt dışı talebin bir katkısı var, onun dışında tekrar net ihracatın katkısı sıfırlar seviyesinde” diye konuştu.
‘İŞSİZLİK YÜZDE 30 SEVİYESİNDE’
Giderek artan işsizlik oranlarına da değinen Türeli, “Türkiye’nin gerçek manada işsizlik oranları yüzde 9, yüzde 10’lar düzeyinde değil. Nitekim, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) da atıl iş gücü ismi altında bu sayıları veriyor. Birebir vakitte birtakım sendikalar da bunu geniş tarifli işsizlik oranları içinde veriyor. Türkiye’deki işsizlik oranları yüzde 9, yüzde 10 değil; yüzde 30’lar düzeyinde. Ben bu çerçevenin içine baktığım vakit OVP’deki büyüklüklere bu yapıyla bu dezenflasyon sürecinin olabilmesini çok mümkün görmüyorum” sözlerini kullandı.
‘2026’NIN SONU TEK HANE’
Ekonominin yapısal sorunlarının devam ettiğini kaydeden Türeli, “Kronik işsizlik, gelir dağılımı adaletsizliği, yoksulluk… Türkiye, tahminen de cumhuriyet tarihinin en büyük bölüşüm şokunu yaşıyor. Bu sayıların artık gizlenmesi mümkün değil, TÜİK de gizleyemiyor. Gerçekten 2016-2022 ortasında emeğin ulusal gelirden aldığı hisse 10 puan düşmüş. 2023 ve sonrasında bu EYT sonucunda kıdem tazminatları biraz yükselmiş üzere gösteriyor lakin çok önemli bir gelir dağılımı bozukluğu var ve Türkiye bu süreci atladı, bu önümüzdeki beş yıl kaybedilmiş bir beş yıl, iki buçuk üç yılı kaybedildi, artık biz bu sayıları tekrar yine tek hanelere indirmek istiyoruz ve diyoruz ki: ‘2026’nın sonu tek hane’ Tek haneden kastımız da ne biliyor musunuz? Yüzde 9,7” dedi.
‘TÜRKİYE’DE ENFLASYONUN BİRÇOK NEDENİ VAR’
Reel fiyatlarda önemli gerilemenin altını çizen Türeli, “Eğer bir biçimde enflasyonu denetim altına almak için fiyatları baskı altına almak, ücret-fiyat sarmalını kırmak açısından mevzuya yaklaşılıyorsa bu son derece yanlış, Türkiye’de enflasyonun birçok nedeni var; talep enflasyonu açısından tahminen geçerli olabilir lakin önemli bir maliyet enflasyonu boyutu var, beklentiler var. Türkiye’nin yeterli yönetilmesini, Türkiye iktisadının âlâ gitmesini, iktisatta üretimin büyümesini, bölüşüm ilgilerinin düzelmesini hepimiz isteriz, istiyoruz. Bunun için bunu yalnızca istemek yetmiyor, bunu yapabilmek için bunun gerisine o argümanları ve siyasetleri koymak lazım. Ama ben bakıyorum ki ne yazık ki OVP’de bu türlü bir perspektif yok, büsbütün enflasyon insin… Hatta bilhassa bölüşüm alanında yaşanan bütün bu problemlere ‘Enflasyon tek haneye insin, ondan sonra ücretlinin, emeklinin durumu iyileşir’ üzere bir yaklaşımı var hükûmetin. Bunu da son derece yadırgadığımızı, çok yanlış bulduğumuzu belirtmek istiyorum” diye konuştu.
