İran-İsrail tansiyonu: Masada 3 senaryo var, en berbatı ne?

İran ve İsrail ortasındaki tansiyon tırmanmaya devam ederken, İsrail’in, İran tarafından gerçekleştirilen balistik füze saldırısına ne karşılık vereceği merak ediliyor. Tel Aviv’in, bu akına misillemeyle karşılık vermesi halinde bölgenin yeni bir şiddet sarmalına girmesi an sıkıntısı olabilir. İsrail’in İran’a ilişkin askeri gayeleri, güç santralleri ve nükleer tesisleri vurabileceği savlar ortasında.

İsrail dış istihbarat servisi Mossad‘ın eski Yöneticisi Efraim Halevy, katıldığı bir canlı yayında, Başbakan Netanyahu‘nun tavrını eleştirerek, “’10 milyonu (İsrail nüfusu) tehlikeye atmalı mıyız?’ sorusu çok, çok önemli ele alınması gereken bir konu” tabirini kullandı. Lakin, savaşın uzamaması gerektiğini düşünenlerin demeç ve teşebbüsleri sonuca ne kadar tesir eder, bilinmiyor.

Çatışmaların şiddetlenmesi halinde ise üç senaryo öne çıkıyor:

SINIRLI VEKİL SAVAŞLARI

Bu senaryoda, İran ve İsrail, direkt savaşa girmeden bölgedeki güç istikrarlarını vekil savaşlarıyla yönetirler. İran, vekil güçleri aracılığıyla İsrail’e karşı geniş bir cephe açarken, İsrail de hem hava atakları hem de mahallî güçlere verdiği dayanakla karşılık verir. Bu vekil savaşlarının kilit alanları ortasında Lübnan, Suriye, Irak ve Yemen bulunur. 

İran, bilhassa Hizbullah ve Şii milis kümelerini kullanarak İsrail’i zayıflatmaya çalışırken, İsrail, İran’ın Suriye’deki askeri varlığına yönelik hava ataklarını artırır. İsrail’in Gazze’deki Hamas‘a yönelik operasyonları da bu vekil çatışmalarının bir modülüdür. 

Bu çeşit çatışmalar, çoklukla daha düşük yoğunluklu olabilir, lakin belli periyotlarda tırmanarak bölgedeki istikrarsızlığı derinleştirir. Bu çeşit savaşlar, direkt büyük çaplı savaş riskini azaltırken, diplomatik tahlilleri daha da zorlaştırır ve insani krizleri derinleştirir. 

Ayrıca, siber savaş üzere çağdaş prosedürler bu vekil çatışmaların yeni boyutlar kazanmasına yol açabilir. İsrail ve ABD istihbarat servislerinin, İran’ın siber altyapısına yönelik saldırıları da vekil savaşlarının bir modülü olabilir. 

Öte yandan, İran, İsrail’in sivil altyapısını maksat alabilecek siber taarruzlara yönelebilir. Bu vekil savaşlar, İsrail ve İran’ın kendi iç kamuoylarına karşı güvenlik ve güçlü liderlik iletileri vermesine de imkan sağlar.

Gelinen noktada, bu senaryonun gerçekleşmesi geç kalınmış bir ihtimal olarak görülüyor.

TAM ÖLÇEKLİ SAVAŞ 

Bu senaryoda, İsrail ve İran ortasında direkt büyük çaplı bir savaş patlak verir. Bu savaşın fitili, İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine yönelik bir hava saldırısıyla ateşlenebilir. 

İsrail, bilhassa İran’ın nükleer programını tehdit olarak görürken, İran da geniş çaplı bir misilleme yapar. İran’ın balistik füzeleri, İsrail’in değerli kentlerini ve altyapısını amaç alabilir. 

Bu sırada, İsrail de İran’ın askeri üslerine ve nükleer tesislerine yönelik ağır hava hücumları düzenler. Savaş, süratle bölgedeki başka aktörleri içine çeker. 

Suudi Arabistan, İran’la uzun müddettir süren mezhep çatışması nedeniyle bu savaşta İsrail’in tarafında olabilir. Tıpkı vakitte Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn üzere ülkeler de bu savaşta yer alabilir. Başka yandan, Türkiye, bölgesel dengeyi müdafaa hedefiyle tarafsız kalmaya çalışsa da, çatışmanın yayılması halinde direkt etkilenebilir. Çünkü İran’dan gelecek yeni ve büyük bir göç dalgasının birinci amacı Türkiye olacaktır.

Bu savaş, enerji piyasalarını önemli biçimde sarsar, petrol ve doğalgaz fiyatlarının süratle yükselmesine neden olur, bu da global iktisat üzerinde olumsuz tesirler yaratır. Ayrıyeten, savaşın yıkıcı tesirleri, İsrail ve İran’da büyük insani krizlere, göç hareketlerine ve altyapı yıkımlarına yol açabilir. 

Öte yandan bölgede aslında kırılgan olan Suriye, Irak, Lübnan üzere ülkeler de bu savaşın direkt tesiri altında kalır. Bölgedeki öbür büyük güçler, bilhassa ABD, Rusya ve Çin, bu savaşın gidişatına müdahil olabilir ve bu da global bir kriz riskini artırır. 

ABD, İsrail’e askeri takviye sağlarken, Rusya’nın İran’a yönelik takviyeleri savaşın çok kutuplu bir hal almasına neden olabilir.

EN BERBAT SENARYO: NÜKLEER SAVAŞ

Bu senaryoda, diplomatik teşebbüslerin sonuçsuz kalması üzerine İran ve İsrail ortasındaki tansiyon denetimden çıkar ve nükleer silahlar devreye girer. 

İsrail, İran’ın nükleer silah kapasitesine yaklaşmasını ulusal güvenliğine direkt tehdit olarak algılar ve önleyici nükleer saldırı düzenler. İsrail’in bu sonlu nükleer saldırısı, bilhassa İran’ın nükleer tesislerini amaç alır. Bu hücum, İran’ın nükleer programını durdurma gayelidir, ancak İran’ın süratli bir halde misilleme yapmasına neden olur. İran, hem konvansiyonel hem de kimyasal ya da biyolojik taarruzlarla karşılık verebilir, İsrail’in sivil ve askeri gayelerini balistik füzelerle vurur.

Böyle bir nükleer çatışma, bölgesel seviyede büyük yankılar uyandırır. İran’ın müttefikleri olan Hizbullah, Hamas ve diğer Şii milis grupları İsrail’e yönelik ataklarını ağırlaştırır. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri üzere ülkeler, İsrail’in yanında saf tutarken, İran’ın tesirli olduğu bölgelerde iç karışıklıklar başlar. 

İsrail, bu süreçte ABD’den askeri takviye talep ederken, ABD de bölgeye müdahil olur. Nükleer silahların hudutlu ölçüde kullanılması, global bir endişe yaratır ve bilhassa güç piyasaları büyük darbe alır. 

Petrol fiyatları fırlar ve güç arzındaki kesintiler global ekonomiyi derinden tesirler. ABD, Rusya ve Çin üzere büyük güçler, savaşı daha geniş çaplı bir nükleer felakete dönüştürmeden denetim altına almak için devreye girer.

Nükleer silahların devreye girmesi, bölgedeki istikrarları kökten değiştirir. İsrail’in nükleer saldırısı sonrası İran’ın askeri altyapısı büyük ölçüde ziyan görür, lakin bu çatışma iki taraf için de yıkıcı insani kayıplar doğurur.

Savaşın sonucunda bölgedeki başka ülkelerde büyük göç dalgaları yaşanır. Memleketler arası toplum, bu çatışmanın denetimsiz bir nükleer savaşa dönüşmesini önlemek için müdahale eder, fakat bölgesel tertip uzun vadede ağır hasar alır.