Hazır giysi kesimi başta olmak üzere neredeyse tüm ihracatçıların sık sık tekrarladığı “Maliyetlerden ötürü dünya müşterisi için pahalıyız” isyanına besin üreticileri de katıldı. Yeni hasat periyodu gelen soğan ve patates beklenen yeni krizin adresi. Yüksek maliyetler, plansız üretim, yanlış kararlarla geçtiğimiz yıllardaki ihracat kısıtlamaları üzere birçok etken üreticiyi perişan etti. Üretim maliyeti 7-8 lira olan patates tarlada 3-4 liraya satılırken maliyeti 7-8 lira olan soğana ise 6 lira fiyat biçiliyor. Üreticilerin ziyan edip tarlaya küsmemesi için Toprak Mahsulleri Ofisi’nin devreye girmesini isteyen Türkiye Ziraat Odaları Birliği, “Devlet el atmazsa üretici borcunu ödeyemeyecek” dedi.
Soğanda rekoltenin 200 bin artışla 2.5 milyon tonu aşması beklenirken ihracat ise 75-100 bin ton aralığında seyrediyor. İhracatta yüksek fiyat sebebiyle pazarlarını kaybettikleri için iç piyasadaki tüccarların insafına kaldığını söyleyen Soğan Üreticileri Birliği Lideri Ömer Karaca, “Onlar da mal almıyor. İhracat pazarları için de değerli olduk. Piyasada nakit döngüsü bozuldu, kimsede para yok” dedi. Soğanda en büyük pazar olan Rusya’nın bile alımı bıraktığını belirten Karaca, “Bizim pazarlarımızı Türkmenistan, Özbekistan ve İran aldı” diye konuştu.
HERKES PATATES EKTİ
Patateste de durum çok misal. Yıllık 6.5 milyon tonluk üretimin 1 milyon tonu muhtaçlık fazlası olmasına karşın sırf 50-60 bin tonu ihraç ediliyor. İç piyasada plansız üretime vurgu yapan Patates Üreticileri Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği Başkanı Birol Güney, “Geçen yıl para kazanıldı diye bu yıl herkes patates ekti artık kimse kazanamıyor. Seneye de herkes ziyan etti diye kimse patates ekmez. Plansız üretim sonucunda girilen bir kısır döngü bu” dedi.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Lideri Şemsi Bayraktar da ikazlarda bulunarak “İhracatın büsbütün açılması, yeni pazarlar bulunması için devlet devreye girmeli” diye konuştu.
36 ESERİN 23’ÜNDE FİYAT ARTTI
TZOB market ve üretici fiyatları ortasındaki makas farkını açıkladı. Buna nazaran eylülde üretici ve market ortasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 249 ile havuçta görüldü. Havuçtaki fiyat farkını yüzde 219.8 ile limonun, yüzde 212.9 ile kuru kayısının, yüzde 212.2 ile kuru soğanın ve yüzde 205.6 ile patates takip etti. Havuç 3.5 kat, limon 3.2 kat, kuru kayısı, kuru soğan ve patates 3.1 kat daha değerliye satıldı. TZOB’un çalışmasına nazaran, markette 36 eserin 23’ünde fiyat artışı, 13’ünde de fiyat düşüşü görülürken en fazla artış aylık yüzde 32.7 ile kuru incirde yaşandı.
Gıda dalında yaşanan problemler İSO PMI endeksinde de kendini gösterdi. Endeks besin dalında 48.9 puandan 45.9’a geriledi. Endeksi yorumlayan Prof. Dr. Hakan Kara, “Gıda üretimindeki küçülme çok çarpıcı. Bu boyutta bir yavaşlama fakat vatandaşın yiyecek alamayacak duruma gelmesi yahut ihracat pazarlarımızda bir çöküş ile açıklanabilir” dedi.
