Türkiye İş Bankası’nın 100. yılında ‘Atatürk Vizyonuyla Gelecek 100. Yıla Bakış’ Konferansı’nda konuşmacı olan MIT İktisat Profesörü Prof. Daron Acemoğlu soruları cevapladı. Acemoğlu teknoloji şirketlerinin global seviyedeki güçlerine dikkat çekerek, şirketlerin yatırımlarının denetlenmesi gerektiğine vurgu yaptı.
Bloomberg HT’ye konuşan Acemoğlu, Türkiye’nin de artık dünyadaki akımların farkına varmaya başladığını belirtirken, yaşanan nüfus ve küreleşmenin tarafın hususlarının değerli olduğunun altını çizdi.
Acemoğlu mevzu hakkında şunları söyledi:
“Bundan 10 sene önceye baktığımız vakit Türkiye’de her şey Türkiye iktisadı hakkındaydı. ‘İşsizlik ve enflasyon ne olacak?’ üzere bahisler hâlâ çok kıymetli hususlar fakat yavaş yavaş Türkiye de artık dünyadaki akımların farkına varmaya başladı. Bilhassa insanların daha çok yapay zeka, iklim değişikliği hakkında konuştuğunu görüyorum. Bunların içinde kimi hususlar gereğince vurgulanamıyor. Türkiye’de yaşanan nüfus konusu çok değerli buna gereğince değer vermiyoruz. Ayrıyeten öbür değerli bir bahis ise globalleşme sürecinin nasıl değişeceğini olmalı. Türkiye için çok kıymeti var tahminen bu hususa da biraz daha tartı verilmesi gerekiyor”
“ŞİRKETLERİN YATIRIMLARI DENETLEMELİ, İNSAN REFAHINA DİKKAT EDİLMELİ”
Teknoloji şirketlerinin ülke ve ülkeler ortası güçlerinin çok fazla olduğunu, bu şirketlerin devletler tarafından sıkı halde denetlenmesi gerektiğini söyleyen Acemoğlu, şirketlerin yatırımlarının denetlemesi gerektiğine ve insan refahına katkı sağlanması gerektiğini belirtti.
Acemoğlu, “Teknoloji şirketlerinin güçleri bir tek ülkeler içinde değil, ülkeler ortasında. Bunlarla nasıl başa çıkacağız bilmiyoruz. Bu sürecin Amerika’da ve Avrupa’da başlaması lazım ancak Türkiye de bunun bir modülü olmak zorunda. Bu şirketlerin denetlemeleri lazım. Bu şirketlerin yatırımlarının insanların, emekçilerin refahına katkıda bulunabilecek bir tarafta olması lazım. Burada çok büyük bir sorun de var; tabir özgürlüğü, bilim ve demokrasi her vakit değerli fakat gelecek 20 sene içerisinde bunlar çok daha kıymetli bir hale gelecek.Bu mevzularda geri kalmak Türkiye için masraflı bir hale gelecek. Daha da kıymetlisi şayet Google üzere Facebook üzere şirketleri denetlemek istiyorsan onlara karşı halkın haklarını savunmak istiyorsanız o vakit demokrasinin söz özgürlüğünün ehemmiyetini daha da fazla şayet bir devletin eline bir güç verirseniz ve Facebook yahut Twitter yanlış bir şey yapıyorsa bunları denetlemeyi o denli bir yapmanız gerekiyor ki bunu Facebook yahut Twitter tenkitler bir şey getirdikleri vakit susturulmasınlar. Demokrasiyi koruyacak bir biçimde yapılması lazım”
“ÇİN TEKNOLOJİYİ MUHALEFETİ SUSTURMAK İÇİN KULLANIYOR”
Acemoğlu Türkiye üzere ülkelerin kendi iş gücü piyasasına nazaran teknolojileri geliştirmesi gerektiğini söyledi.
Acemoğlu, “Çin’in teknoloji şirketleri neredeyse Amerika’daki kadar kuvvetle ve onları çok sıkı bir formda denetliyor fakat şu sorun var ki, Çin’in teknolojinin tarafı üzerindeki tesiri müspet değil. Çin bilhassa yapay zekâda olsun, öteki şeylerde olsun daima insanları denetleyen teknolojileri geliştiriyor ve bu teknolojileri sansür için kullanıyor. Bu teknolojileri muhalefeti susturmak için kullanıyor. Çin bu teknolojileri tıpkı vakitte ihraç ediyor. Huawei şirketi 60 tane öbür demokratik olmayan ülkeye son 2-3 yıl içerisinde bu teknolojileri ihraç etti. Tahminen denetleme olabileceğini gösteriyor ancak bir tek Çin’e güvenirsek olmaz. Diyelim ki Çin ve Amerika birtakım bahislerde anlaştı bu da yeniden Türkiye’ye yetmez. Türkiye olsun Meksika olsun Brezilya olsun Endonezya olsun bunlar çok büyük ülkeler ve kendi koşullarına uygun teknolojilere muhtaçlıkları var. Kendi iş gücü, iş gücü piyasasının yeteneklerine nazaran teknolojiye gereksinimleri var” dedi.
“BRICS YERİNE ÖBÜR BİR YAPILANMAYA GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Acemoğlu, Türkiye’nin BRICS üyeliğe girmesine hakkında ise teknolojiye değer veren öbür bir kümeye dahil olunmasının daha uygun olduğunu vurgulayarak şunları söyledi:
“Benim 10 yıldır vurguladığı şey şu ki; Türkiye, Meksika, Brezilya, Endonezya üzere ülkelerin bir ortaya gelip teknolojinin tarafı, tahminen globalleşmenin istikameti üzerine sesler çıkarabilecekleri ortama muhtaçlıkları var. Ne yazık ki Türkiye şu an BRICS’e girmeye çalışıyor. BRICS, Çin’in denetimi altında, Rusya’nın denetimi altında bunlar çok tehlikeli rejimler ve demokrasinin en büyük tehdidi olan ülkeler. Diğer bir yapılanmanın bilhassa teknolojiye odaklanan yapılanmanın sesine muhtaçlığımız var”
Acemoğlu, “Bilim ve söz özgürlüğünün bağımsız olması lazım, demokratik kurumların olması lazım ne yazık ki Türkiye’de bunlar çok zayıf. Demokrasinin ve büyümenin en sağlıklı halinde gelişmesi için devlet ve toplum ortasında bir istikrar olması gerekiyor. Türkiye’de bu yok. Eğitimin geride olması zati çok büyük bir sorun. Bunun üzerine vurgulamaya çalıştığım şey eğitimin sağlıklı olması için tabir özgürlüğünün olması lazım, bilime paha verilmesi lazım, eğitimin yanlışsız hususlara odaklanması lazım. Örneğin bilgisayar olsun istatistik olsun iktisat olsun şu anki gelişim içinde kıymetli olan bahislerde olması lazım, bunların hiçbiri yok. Demokrasideki zayıflıktan ötürü iktisattaki zayıflıktan ötürü en yeterli beşerler Türkiye’yi bırakıp gidiyor. Pekala nereden gelecek bu beşerî sermaye, beşerî sermaye olmazsa nasıl yapacağız bu adaptasyonları?” dedi.
