Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), “Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler” başlıklı analizinde, dijital kanalların yaygınlaşması ve enflasyonun etkisiyle banka ve bireysel kredi kartı (BKK) kullanımında artış yaşandığını vurguluyor. Analize göre, dijitalleşmenin getirdiği kolaylıklar ve nakit taşıma maliyetinin artması, tüketicilerin nakit yerine kartları tercih etmesine yol açıyor. Özellikle, kartların nakit avans ve vadeli ödeme imkanları sunması, borçlanma imkanı sağlayarak bu eğilimi güçlendiriyor.
Banka Kartları Daha Fazla Tercih Ediliyor
TCMB’nin analizinde, Türkiye’de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısının olduğu, toplamda 125 milyon kredi kartı ve 191 milyon banka kartı bulunduğu belirtiliyor. 2021 yıl sonundan 2023 yılının üçüncü çeyreğine kadar, faizlerin enflasyonun gerisinde kalması, kartlı harcama bakiyesinin hızlı artmasında önemli bir etken oldu. Ancak kart harcamalarının artışı sadece borçlanma maliyetleriyle açıklanamaz. Temassız ödeme yöntemlerinin yaygınlaşması, nakit taşımanın azalması ve salgın döneminin etkisiyle banka kartlarıyla yapılan harcamalar kredi kartlarına kıyasla daha yüksek bir artış gösterdi.
Kartlı Ödemelerin Yaygınlaşması
Özellikle Covid-19 sonrası dönemde kartlı ödemelerde büyük bir sıçrama görüldü. Salgın öncesinde yıllık yaklaşık 4 milyar olan BKK işlem adeti, 2024 yılı itibarıyla 10 milyara yaklaştı. Temassız ödemeler, bu artışta başlıca faktörlerden biri oldu. 2015 yılında sadece 2 milyon olan temassız ödeme işlem sayısı, günümüzde aylık 1 milyarı aşıyor. Bu gelişmeler, teknolojinin ödeme alışkanlıklarını nasıl dönüştürdüğüne dair önemli bir gösterge niteliğinde.
Harcama Alışkanlıklarındaki Değişim
TCMB’nin raporunda, kart kullanımındaki bu artışın hane halkı tüketim harcamalarına da yansıdığı vurgulanıyor. Hane halkı tüketiminde BKK ve banka kartı kullanımı, toplam tüketim içinde belirgin bir şekilde arttı. Banka kartlarıyla yapılan harcamaların payı yüzde 6,8’den yüzde 10’un üzerine çıkarken, taksitsiz kredi kartı harcamalarının payı yüzde 21’den yüzde 34’e yükseldi.
Raporda, ayrıca BKK harcamalarının dörtte üçünün taksitsiz yapıldığı ve nakit avans kullanımının toplam harcamalar içinde düşük bir paya sahip olduğu da belirtiliyor. Bu, kredi kartlarının borçlanma aracı olarak kullanılma eğiliminin düşük olduğunu gösteriyor.
Ekonomik Analiz ve Sonuçlar
Kartlı harcamalarda görülen bu eğilim, enflasyonist baskılar ve dijital ödeme kolaylıklarının etkisiyle tüketici davranışlarında köklü bir değişiklik olduğunu ortaya koyuyor. Politika yapıcılar ve analistler, bu davranış değişikliklerini dikkate alarak ekonomi politikalarını ve hane halkı borcunu değerlendirmelidir. Kart kullanımındaki artışın, borçlanma talebinden çok harcama davranışındaki değişimi yansıttığı, dolayısıyla yalnızca kredi kartı verilerine dayanarak yapılan analizlerin yanıltıcı olabileceği vurgulanıyor.
