Ticaret Bakanı: Afgan Çobanlar Olmasa Tarım ve Hayvancılık Zorlanır

Türkiye’deki Afgan göçmenler, son yıllarda ülke gündeminde önemli bir yer tutuyor. Afganistan’dan gelen göçözellikle Türkiye – İran sınırındaki düzensiz göç hareketleri nedeniyle sıkça tartışma konusu oluyor. Bunun yanında, Afgan göçmenlerin tarım ve hayvancılık sektöründe özellikle çobanlık alanında çalışmaları, kamuoyunun dikkatini çekmiş durumda. Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın bu konuda yaptığı açıklamalar, Afgan çoban tartışmasını daha da derinleştirdi.

Afgan Göçmenlerin Türkiye’ye Gelişi

Afganistan’dan Türkiye’ye yönelik göç hareketleri, yeni bir olgu değil. 1970’lerin sonlarından itibaren başlayan göç dalgaları, Afganistan’daki siyasi ve ekonomik sorunlar, iç savaşlar ve şiddet olayları nedeniyle yıllar içinde artış gösterdi. Suriye krizinden önce, Afganistan, dünyaya en fazla mülteci veren ülke konumundaydı. Bu süreçte, İran ve Pakistan, Afgan göçmenlerin en fazla sığındığı ülkeler oldu. Türkiye de hem transit ülke hem de yerleşim yeri olarak bu göç hareketinin önemli duraklarından biri haline geldi.

Afganistan’dan Türkiye’ye göç edenlerin büyük bir kısmı, yasa dışı yollarla ülkeye giriş yapıyor. Bu kişilerin büyük bir bölümü önce Pakistan veya doğrudan İran üzerinden Türkiye’ye ulaşıyor. Van, Ağrı, Hakkari, Iğdır ve Kars gibi iller, düzensiz göçmenlerin sınırı geçiş noktaları arasında bulunuyor. Göçmen kaçakçıları aracılığıyla bu zorlu yolculuğu gerçekleştiren Afganlar, Türkiye’ye ulaştıktan sonra kayıt altına alınmayanlar da dahil olmak üzere farklı statülerde bulunuyor.

Türkiye’deki Afgan Göçmenlerin Statüsü

Türkiye’de farklı statülerde yaşayan Afgan göçmenler var. Bir kısmı yasa dışı yollarla ülkeye giren ve herhangi bir kaydı olmayan göçmenlerden oluşuyor. Diğer bir grup, uluslararası koruma için başvuruda bulunmuş kişilerden oluşuyor. Afgan göçmenler, geçici koruma statüsüne sahip değiller, çünkü bu statü sadece Suriyeli mülteciler için geçerli. Bazı Afgan göçmenler ise ikamet izni alarak Türkiye’de yasal olarak yaşamaya devam ediyor. Özellikle maddi durumu nispeten daha iyi olan Afganlar bu kategoride yer alıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2021 yılında yaptığı açıklamada Türkiye’deki Afgan göçmen sayısının 300 bin civarında olduğunu belirtmişti. Bu rakam, hem kayıtlı hem de kayıtsız göçmenleri kapsıyor.

Türkiye’deki Düzensiz Afgan Göçmenler

Türkiye’deki düzensiz Afgan göçmenler, giriş koşullarının ihlali, vize süresinin dolması veya yasadışı çalışma gibi nedenlerle hukuki statüden yoksun kişiler olarak tanımlanıyor. 2024 yılında Türkiye’de yakalanan düzensiz göçmenler arasında en büyük grubu Afganlar oluşturuyor. Göç İdaresi’nin verilerine göre, 2024 yılında yakalanan toplam 155 bin 271 düzensiz göçmen arasında, 42 bin 674 kişi Afgan uyruklular. Afganları, Suriye, Filistin, Türkmenistan ve Özbekistan gibi ülkelerden gelen göçmenler takip ediyor.

Düzensiz göçmenler yakalandıktan sonra genellikle geri gönderme merkezlerine götürülüyor. Eğer bu kişiler uluslararası koruma başvurusunda bulunmazlarsa, sınır dışı ediliyorlar.

Uluslararası Koruma ve Afgan Göçmenler

Türkiye’de uluslararası koruma başvurusunda bulunmak, savaş veya zulüm sebebiyle ülkesinden kaçan göçmenlerin başvurabileceği bir hak. Göç İdaresi’nin 2023 yılı verilerine göre, en fazla uluslararası koruma başvurusu yapan grup Afganlar. 2023’te 13 bin 68 Afganistanlı bu statü için başvurdu. Başvurusu kabul edilenlere şartlı mülteci veya ikinci koruma statüsü veriliyor. Ancak bu statü, uzun vadeli kalma veya vatandaşlık alma imkanı tanımıyor. Afgan göçmenler, ülkelerindeki durum düzelene kadar veya başka bir ülke onları kabul edene kadar Türkiye’de kalabiliyor.

Türkiye’deki Afgan Göçmenlerin Çalışma Hayatı ve Çobanlık Tartışması

Afgan göçmenler, Türkiye’de tarım ve hayvancılık sektörlerinde yoğun olarak çalışıyorlar. Özellikle çobanlık, Afganlar arasında yaygın bir meslek haline gelmiş durumda. Türkiye’nin tarım sektöründe yaşanan çoban ihtiyacı, Afgan göçmenlerin bu alanda çalışmasını daha da ön plana çıkardı. Bu durum, Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın açıklamalarıyla gündeme oturdu. Bolat, “Bugün 25 bin Afgan çoban gitse, tarım ve hayvancılık kalmaz” diyerek, bu göçmenlerin sektördeki önemine dikkat çekti.

Afgan göçmenlerin çobanlık yapması, aynı zamanda TÜDKİYEB Başkanı Nihat Çelik tarafından da destekleniyor. Çelik, Türkiye’de yaklaşık 150 bin çobana daha ihtiyaç olduğunu belirterek, Afgan çobanların bu açığı kapatmada önemli bir rol oynadığını söyledi. Ancak Çelik, önceliğin Türk vatandaşlarının çobanlık yapması gerektiğini de vurguladı. Afgan çobanlar, geçici çözüm olarak değerlendirilirken, uzun vadede yerli iş gücünün bu sektöre yönlendirilmesi planlanıyor.

Afgan Göçmenlerle İlgili Toplumsal Tepki

Afgan göçmenlerin Türkiye’de çalıştığı çeşitli iş alanları arasında inşaat, kağıt ve çöp toplama gibi zor ve bedensel işlere de rastlanıyor. Bu durum, Afgan göçmenlerin Türkiye’de zor koşullarda çalıştığını ve güvencesiz bir hayat sürdüğünü gösteriyor. Göç Araştırmaları Derneği tarafından hazırlanan bir raporda, Afgan göçmenlerin büyük bir kısmının belgesiz ve kayıtsız olduğu ve zor çalışma koşullarına maruz kaldığı belirtiliyor.

Sosyal medya platformlarında, Afgan çobanlar arayan işverenlerin ilanları da sıklıkla paylaşılıyor. Afgan göçmenlerin çobanlık yapması, Türkiye’deki iş gücü açığını kapatmada bir çözüm olarak görülse de bu durum bazı kesimler tarafından toplumsal ve ekonomik bir sorun olarak da değerlendiriliyor. Göçmenlerin ucuz iş gücü olarak kullanılması, yerli iş gücünün bu alanlarda çalışmak istememesi gibi sorunlar da tartışılıyor.

Türkiye’nin Afgan Göçmenlerle İlgili Gelecek Planları

Türkiye’deki Afgan göçmenlerle ilgili sürdürülebilir çözümler bulunması, tarım ve hayvancılık sektöründe yaşanan iş gücü açığını kapatmada kritik bir rol oynuyor. Afgan göçmenlerin özellikle çobanlık gibi alanlarda çalışmaya devam etmeleri, kısa vadeli bir çözüm olarak görülüyor. Ancak, Ticaret Bakanlığı ve ilgili kurumlar, uzun vadede Türk vatandaşlarının bu alanlarda çalışmasını teşvik etmeyi hedefliyor.

Afgan göçmenlerle ilgili tartışmalar, hem göç politikalarının hem de çalışma hayatının geleceğini etkileyen önemli bir gündem maddesi olmaya devam edecek gibi görünüyor. Türkiye’nin göçmen politikaları ve tarım sektöründeki iş gücü açığı, önümüzdeki yıllarda bu konunun daha da derinleşmesine neden olabilir.