Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) görevleri ve yetkilerinde önemli değişiklikler yaşanmıştır. Bu yeni yapı, Türkiye’nin yönetim biçiminde köklü bir dönüşümü işaret ediyor ve meclisin rolünü yeniden tanımlıyor.
Türkiye’de Yeni Yönetim Sistemi: Temel Değişiklikler
Türkiye, 24 Haziran 2018 seçimleri ile birlikte cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş yapmıştır. Bu sistem, yürütme yetkisinin cumhurbaşkanında toplandığı ve meclisin daha çok yasama işlevi gördüğü bir yapıyı ortaya koymaktadır. Yeni sistemde TBMM’nin kanun yapma yetkisi korunmuş olmakla birlikte, cumhurbaşkanına doğrudan anayasadan alınan yetki ile kanun hükmünde kararnameler çıkarma imkanı tanınmıştır.
TBMM’nin Yetki ve İşlevleri
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, TBMM’nin temel yetkileri şunlardır:
- Kanun Yapma: TBMM, kanun yapma yetkisini korumuş, ancak cumhurbaşkanının da kanun hükmünde kararname çıkarabilmesiyle bu yetki paylaşılmıştır. Eğer TBMM, cumhurbaşkanının çıkardığı bir kararnameyle çelişen bir kanun çıkarırsa, meclisin çıkardığı kanun geçerlilik kazanır.
- Denetim Yetkisi: Yeni sistemde Bakanlar Kurulu olmadığından, TBMM’nin yürütme organını denetleme yetkisi zayıflamıştır. Ancak meclis, bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcıları üzerinde denetim mekanizmalarını kullanmaya devam edebilir.
- Bütçe Onayı: TBMM, devletin bütçesini onaylama yetkisine sahiptir. Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanan bütçe teklifi, meclis tarafından onaylanır.
Cumhurbaşkanının Yetkileri
Cumhurbaşkanı, TBMM’den bağımsız olarak kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir. Bu kararnameler, özellikle ekonomik, sosyal ve kültürel haklar alanında düzenlemeler yapılmasına olanak tanırken, temel hak ve özgürlüklere müdahale edemez. Cumhurbaşkanının bu yetkileri, olağanüstü hal dönemlerindeki Kanun Hükmünde Kararnamelerden (KHK) farklılık göstermektedir.
Veto Yetkisi ve Yeni Düzenlemeler
Cumhurbaşkanının veto yetkisi, yeni sistemde daha güçlü bir hale gelmiştir. Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından kabul edilen bir kanunu, meclise geri göndererek tekrar görüşülmesini sağlayabilir. Meclis, cumhurbaşkanının vetosunu aşmak için salt çoğunlukla yeniden onay vermelidir.
OHAL Durumu ve Kararnameler
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle, olağanüstü hal uygulamaları kalıcı hale gelmiş gibi görünse de, anayasal düzenlemelerle sınırları çizilmiştir. OHAL KHK’larının aksine, cumhurbaşkanlığı kararnameleri olağan dönemlerde de çıkarılabilmekte ve anayasaya aykırı olamamaktadır.
TBMM’nin Değişen Rolü
Anayasa değişikliği ile TBMM’nin birçok geleneksel yetkisi azaltılmış veya kaldırılmıştır. Özellikle yürütme denetimi ve bakanlar kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme gibi yetkiler artık meclisin elinde değildir. Bununla birlikte, meclis yine de genel ya da özel af kararları gibi bazı kritik kararlarda söz sahibidir.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, TBMM’nin yapısını ve işleyişini önemli ölçüde değiştirmiştir. Bu değişiklikler, Türkiye’nin siyasi yapısında yeni bir dönemi temsil etmekte ve meclisin rolünü yeniden şekillendirmektedir. Bu yeni düzen, hem fırsatlar hem de meydan okumalar sunmaktadır, dolayısıyla TBMM’nin bu yeni yapıda nasıl bir yol izleyeceği, Türkiye’nin demokratik geleceği açısından büyük önem taşımaktadır.
