New York Times, Orta Doğu’daki en karmaşık krizlerden biri olan İsrail–İran gerilimini detaylı bir zaman çizelgesiyle gözler önüne serdi. İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine gerçekleştirdiği son saldırı, bölgesel bir savaşa dönüşme riski taşırken, geçmişteki olaylar bu gerginliğin nasıl bu noktaya ulaştığını açıkça ortaya koyuyor.
2019: Gölge Operasyonlarla Başlayan Gerilim
İsrail, 2019 yılında İran’ın Lübnan, Irak ve Suriye’deki müttefiklerine gelişmiş silahlar ulaştırmasını engellemek için bir dizi hava ve deniz operasyonu başlattı. Bu operasyonlarla birlikte İran petrolü ve silah taşıyan gemiler, İsrail’in hedefi oldu. Bu dönemde atılan adımlar, bölgedeki dengeyi ciddi anlamda etkiledi.
2020: Nükleer Programın Kalbine Darbe
Kasım 2020’de, İran’ın nükleer programının beyni kabul edilen Muhsin Fahrizade, uzaktan kumandalı makineli tüfekle gerçekleştirilen bir suikast sonucu hayatını kaybetti. İran bu saldırıdan doğrudan İsrail’i sorumlu tuttu. Bu suikast, İsrail’in İran’ın nükleer gelişimine yönelik kararlılığını ortaya koydu.
2021: Denizlerde Soğuk Savaş
2021 yılına gelindiğinde, çatışma denizlere taştı. Karşılıklı olarak ticari ve askeri gemilere düzenlenen saldırılar, gerilimin daha da tırmanmasına neden oldu. İsrail, Umman açıklarında kendi gemisine yapılan saldırı için İran’ı işaret ederken, İran da karasularında yaşanan sabotaj girişimlerinden İsrail’i sorumlu tuttu.
2022: Bilim İnsanları ve Komutanlar Hedefte
İran Devrim Muhafızları’ndan Albay Seyyad Hodayi, motosikletli suikastçılar tarafından öldürüldü. Aynı yıl, İranlı iki bilim insanı şüpheli gıda zehirlenmeleri nedeniyle hayatını kaybetti. Tahran yönetimi, bu ölümlerde İsrail’in parmağı olduğunu öne sürse de Tel Aviv sessiz kaldı.
2023: 7 Ekim Saldırıları ve Gazze Gerilimi
7 Ekim 2023 tarihinde, İran destekli Hamas tarafından İsrail’e yönelik saldırılar düzenlendi. Bu saldırılar, Gazze Şeridi’nde şiddetli çatışmalara yol açtı. Hamas, İran’dan destek gördüğünü ima etti ancak Tahran, doğrudan müdahil olmadığını açıkladı. Aynı yıl, İsrail Suriye’de bir İranlı subayı hava saldırısıyla öldürdü.
2024: Büyükelçilik Saldırısı ve Füze Yağmuru
Nisan 2024’te İsrail, Şam’daki İran büyükelçiliğine saldırdı ve üst düzey İranlı komutanları hedef aldı. İran ise karşılık olarak İsrail’e 300’den fazla füze ve insansız hava aracıyla saldırı düzenledi. Bu saldırıların çoğu İsrail savunma sistemlerince etkisiz hale getirildi. Takip eden günlerde İsrail, İran’ın nükleer tesislerini koruyan hava savunma sistemlerine yönelik saldırılar gerçekleştirdi.
2025: Suikastlar, Siber Saldırılar ve Misillemeler
Temmuz ayında, Hamas lideri İsmail Haniye, Tahran’da meydana gelen bir patlamada öldü. Bu saldırı İsrail tarafından üstlenildi. Eylül ayında ise İran’ın Lübnan büyükelçisi Mücteba Amini, eş zamanlı bir siber saldırı sonrasında görme yetisini kaybetti. Aynı dönemde Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, İsrail’in hava saldırısıyla öldürüldü.
Bu gelişmelere misilleme olarak İran, Ekim ayında 180 balistik füze fırlattı. Bu füzelerin büyük bölümü İsrail tarafından etkisiz hale getirildi. İsrail ise hemen ardından İran’ın Rus yapımı hava savunma sistemlerini hedef aldı.
Diplomatik Arayış: Savaş Yerine Müzakere
2025 baharında, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, eski ABD Başkanı Donald Trump ile bir saldırı planını paylaştı. Ancak Trump, diplomatik süreci sabote edeceği gerekçesiyle bu plana sıcak bakmadı. Öte yandan İran, uranyum zenginleştirmeyi durdurma teklifini reddetti. Taraflar arasındaki müzakereler hâlâ sürüyor, ancak her iki taraf da diplomasiye dönüş konusunda temkinli adımlar atıyor.
