Dünya Bankası, Tanzanya’da yürütülen ve ciddi insan hakları ihlalleriyle gündeme gelen Ruaha Ulusal Parkı turizm projesi nedeniyle 2,8 milyon dolarlık tazminat ve destek fonu oluşturduğunu açıkladı. Çobanların zorla yerinden edilmesi, şiddet, tecavüz ve cinayet iddiaları, fonun ana gerekçesi olarak raporda yer aldı.
Skandalın Merkezi: Ruaha Ulusal Parkı
2017 yılında onaylanan 150 milyon dolarlık “Regrow” projesi, Tanzanya’nın güneyindeki dört koruma alanında turizmi geliştirmeyi amaçlıyordu. Ancak Ruaha Ulusal Parkı çevresinde yaşayan pastoralist topluluklar, projenin başlamasıyla birlikte zorla tahliyeler, hayvanlara el konulması, kayıplar ve ölümler yaşandığını iddia etti.
Adaletsizlik Raporla Belgelendi
Dünya Bankası, Nisan 2024’te kendi yürüttüğü soruşturma sonrası projeyi askıya aldı. 2 Nisan 2025’te yayımlanan 70 sayfalık raporda, “projede planlama ve denetim yetersiz kaldı; ciddi zararlar ortaya çıktı” ifadesine yer verildi.
Banka Operasyon Direktörü Anna Bjerde, “Riskler yeterince dikkate alınmadı, gerekli önlemler alınmadı. Bu ciddi bir denetim ihmaliydi” diyerek kurumsal sorumluluk eksikliğini kabul etti.
Tazminat Değil, “Alternatif Geçim” Destek Programı
Dünya Bankası, doğrudan tazminat ödeyemeyeceğini açıklarken, şu adımları attığını bildirdi:
- 2,8 milyon dolarlık yeni projeyle, Ruaha çevresindeki topluluklara alternatif geçim kaynakları sağlanacak.
- Bir Tanzanya merkezli STK ile iş birliği yapılarak, mağdurlara hukuki destek verilecek.
- Ayrıca 110 milyon dolarlık ayrı bir programla, ülke genelindeki kırsal topluluklara destek sunulacak.
Topluluklar Fonu Reddediyor: “Bu Bir Hakarettir”
Oakland Institute, Dünya Bankası’nı insan hakları ihlallerini örtbas etmekle suçladı. Enstitü Direktörü Anuradha Mittal, “Bu rapor, toplulukların haklı olduğunu ortaya koydu. Ama banka hâlâ yüzleşmekten kaçıyor. Çamaşır suyu verip yangını söndürmeye çalışıyorlar” dedi.
Topluluklar ise banka önerilerini reddetti. Talepleri net:
- Park sınırlarının 1998 öncesine geri çekilmesi,
- Geçim kaynaklarının kısıtlanmasından dolayı tazminat ödenmesi,
- Temel hizmetlerin yeniden sağlanması,
- İnsan hakları ihlalleri için adaletin sağlanması.
Turizm Getirisi Yüksek, Bedeli Ağır
Vahşi yaşam turizmi, Tanzanya’nın döviz gelirlerinin dörtte birinden fazlasını oluşturuyor. Ancak bu ekonomik kazancın insan hakları pahasına elde edilmesi, küresel kamuoyunun sert tepkisini çekiyor.
Regrow projesi, Kasım 2024’te tamamen iptal edilmiş olsa da, yerel halk hâlâ baskı, korku ve geçim zorluğu içinde yaşıyor.
