Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2024 verilerine göre, ülke genelinde toplam doğurganlık hızı alarm veriyor. 2024 yılında Türkiye’de canlı doğan bebek sayısı 937 bin 559 olarak kayıtlara geçti. Bu bebeklerin yüzde 51,4’ü erkek, yüzde 48,6’sı kız oldu. Ancak asıl dikkat çeken nokta, toplam doğurganlık hızının 1,48 seviyesine gerilemiş olması.
Sadece Şanlıurfa Yenilenme Seviyesinin Üzerinde
Türkiye genelinde nüfusun kendini yenilemesi için gereken doğurganlık hızı 2,10 çocuk. Ancak 2024 yılı itibarıyla bu eşiğin üstünde kalan sadece bir il kaldı: Şanlıurfa. Burada toplam doğurganlık hızı 3,28 olarak ölçüldü. Onu 2,62 ile Şırnak ve 2,32 ile Mardin takip etti.
Buna karşılık toplam doğurganlık hızının en düşük olduğu iller arasında Bartın ve Eskişehir başı çekti. Her iki ilde bu oran sadece 1,12. İzmir’de 1,17, Ankara’da ise 1,15 ile oldukça düşük seviyelerde.
71 İl Yenilenme Eşiğinin Altında
2017 yılında yalnızca 57 il nüfusun yenilenme seviyesi olan 2,10’un altındaydı. 2024’te bu sayı 71’e çıktı. Yani Türkiye’deki illerin büyük bir çoğunluğu, mevcut nüfusun yerini dolduracak kadar doğum yapmıyor.
Özellikle 1,50’nin altına inen illerin sayısında da ciddi bir artış var. 2017’de yalnızca dört il bu seviyenin altındayken, 2024’te bu sayı 55’e yükseldi. Bu da Türkiye’de doğurganlık eğiliminin sürdürülebilir nüfus yapısından uzaklaştığını gösteriyor.
Avrupa Ülkeleriyle Karşılaştırma
Toplam doğurganlık hızı açısından Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleriyle kıyaslandığında hâlâ üst sıralarda. 2023 verilerine göre AB üye ülkelerinde ortalama doğurganlık hızı 1,38. En yüksek oran 1,81 ile Bulgaristan’da, en düşük oran ise 1,06 ile Malta’da ölçüldü.
Bu durumda Türkiye, AB sıralamasında 1,48’lik oranla 9. sıraya yerleşiyor. Ancak bu da alarm verici bir durumun sinyallerini veriyor. Çünkü geçmişte AB ortalamasının çok daha üstünde olan Türkiye, artık benzer seviyelere gerilemiş durumda.
Eğitim Arttıkça Doğurganlık Azalıyor
Bir diğer çarpıcı veri ise eğitim düzeyiyle doğurganlık oranları arasındaki ilişki. 2024 verilerine göre, en yüksek toplam doğurganlık hızı 2,65 ile okuma yazma bilmeyen veya okuma yazma bilen ama okul bitirmemiş kadınlarda görüldü.
Buna karşılık, yükseköğretim mezunu kadınlarda bu oran sadece 1,22. Bu da eğitim seviyesi yükseldikçe doğum oranının belirgin şekilde azaldığını ortaya koyuyor.
