Norveç, akademik baskılarla karşı karşıya kalan ABD’li bilim insanları için büyük bir adım attı. Ülkenin resmi araştırma kurumu olan Norveç Araştırma Konseyi, toplamda 100 milyon Norveç Kronu (yaklaşık 367 milyon lira) değerinde yeni bir fon oluşturduğunu duyurdu. Bu fon sayesinde özellikle akademik özgürlüklerin tehdit altında olduğu Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bilim insanlarına, Norveç’te güvenli ve üretken bir araştırma ortamı sunulması hedefleniyor.
Fonun Kapsamı ve Hedefi Ne?
Bu dev fonun amacı yalnızca bilim insanlarını korumak değil, aynı zamanda iklim değişikliği, sağlık teknolojileri, enerji politikaları ve yapay zekâ gibi stratejik araştırma alanlarında Norveç’in uluslararası konumunu güçlendirmek. Fon tüm ülkelere açık olsa da, ABD’de artan bütçe kesintileri ve politik baskılar nedeniyle bu ülkeden yapılacak başvurulara özel bir öncelik tanınacak.
Norveç Yükseköğretim ve Araştırma Bakanı Sigrun Aasland yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“ABD’de akademik özgürlük baskı altında ve uzun yıllardır dünyanın bilgi merkezi olarak görülen bu ülkede artık birçok bilim insanı için gelecek belirsiz. Biz bu insanlara hem bir çıkış yolu hem de üretkenliklerini sürdürebilecekleri bir ortam sunmak istiyoruz.”
Akademik Mültecilere Avrupa’dan Destek Yağmuru
Norveç’in attığı bu adım Avrupa’nın genelinde de yankı uyandırdı. Daha önce Fransa’daki Aix-Marseille Üniversitesi, Amerika merkezli araştırmacılar için kapılarını açmış ve yalnızca birkaç hafta içinde 300’e yakın başvuru almıştı. Eski Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, durumu daha da ileri taşıyarak, akademik tehdit altındaki araştırmacılar için “bilimsel mülteci” statüsünün oluşturulmasını önermişti.
Benzer şekilde Belçika’daki Brüksel Üniversitesi, ABD’li araştırmacılara yönelik doktora sonrası pozisyonlar açarken; Hollanda, kendi fon sistemini geliştirmek üzere hazırlıklara başladığını açıklamıştı. Bu gelişmeler, Batı’daki bilimsel hareketliliğin yeni bir yön kazandığını gösteriyor.
Siyasi Gölge: Trump Dönemi ve Bilimsel Özgürlükler
Bu gelişmelerin merkezinde, ABD’de yeniden iktidara gelen Donald Trump yönetiminin akademik kurumlara yönelik baskıları yer alıyor. Trump, daha önce Columbia ve Harvard gibi prestijli üniversiteleri yaptırımlarla tehdit etmiş, Harvard Üniversitesi’nin fonlarını kesmişti. Harvard bu karara karşı dava açmış, ancak süreç hâlâ belirsizliğini koruyor.
Norveç’in fon duyurusunun, Başbakan Jonas Gahr Støre ve Maliye Bakanı Jens Stoltenberg’in Beyaz Saray ziyareti öncesinde yapılması da dikkat çekti. Bu zamanlama, fonun yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda jeopolitik bir mesaj taşıdığını da gösteriyor.
Fon Başvuruları Ne Zaman Başlıyor?
Norveç Araştırma Konseyi, fon kapsamındaki proje başvurularını gelecek ay almaya başlayacak. İlk etapta yalnızca 2026 yılı için 100 milyon kronluk kaynak ayrıldı. Başvurular için en yüksek öncelik, iklim, sağlık, enerji ve yapay zekâ projelerine verilecek. Bu alanlarda öncü araştırmalar yürüten ABD’li bilim insanlarının Norveç’e çekilmesi hedefleniyor.
