Dünya genelinde diyabet oranları hızla artarken, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerdeki tedavi yetersizlikleri dikkat çekiyor. Son 30 yılda bu hastalığın görülme oranı iki katına çıkarak %7’den %14’e yükseldi. The Lancet tıp dergisinde yayımlanan kapsamlı bir çalışma, bu artışı ve beraberinde getirdiği zorlukları gözler önüne seriyor.
Diyabetin Küresel Yayılımı
Dünya genelinde toplam 828 milyon diyabet hastası bulunuyor. Özellikle bazı bölgelerde hastalık oranları endişe verici düzeylere ulaştı:
- Pasifik Adaları, Karayipler, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Pakistan ve Malezya gibi bölgelerde diyabet oranı %25’in üzerinde.
- Hindistan, dünya çapındaki hastaların dörtte birine ev sahipliği yaparken, Çin’de 148 milyon diyabet hastası yaşıyor.
- ABD’de ise bu sayı 42 milyon.
Hastalık oranındaki bu artış, kötü beslenme alışkanlıkları, çevresel faktörler, ekonomik engeller ve sosyal eşitsizlikler gibi birçok nedeni beraberinde getiriyor.
Tedaviye Erişim Sorunu: 450 Milyon Kişi İlaçsız
Çalışma, 2022 yılında 30 yaş üzerindeki hastaların yaklaşık %60’ının ilaç kullanmadığını ortaya koyuyor. Bu oran, yaklaşık 450 milyon kişiye denk geliyor. Özellikle Afrika ve Asya gibi düşük gelirli bölgelerde tedaviye erişim büyük bir sorun teşkil ediyor.
Global Çevre Sağlığı Profesörü Majid Ezzati, düşük gelirli ülkelerde hastalığın daha genç yaşlarda başladığını vurguladı ve şu çarpıcı ifadeyi kullandı:
“Tedavi eksikliği, yaşam boyu sürecek komplikasyonlar ve erken ölümlere neden oluyor. Ampütasyon, kalp rahatsızlıkları ve böbrek hasarı gibi riskler artıyor.”
Obezite İle Arasındaki Bağlantı
Tip 2 diyabet, genellikle vücudun insülin hormonunu etkin kullanamamasıyla ilişkilidir. Çalışma, hastalık oranlarındaki artışın, obezitedeki yükselişle yakından bağlantılı olduğunu gösteriyor. Aşırı yağlanma, vücutta biyolojik değişimlere neden olarak diyabet riskini artırıyor.
Türkiye’de Durum
Türkiye’de 30 yaş üzeri hastaların yaklaşık yarısı tedavi görüyor:
- Kadınların %50.9’u
- Erkeklerin %49.2’si
Ancak teşhis edilmeyen vakaların ve tedavi eksikliklerinin yaygınlığı hala büyük bir sorun.
Tedaviye Engel Olan Faktörler
Dünyada tedavideki en büyük sorunlar şu şekilde karşımıza çıkıyor:
- İlaçlara Erişim Eksikliği: Patentsiz ilaçların varlığına rağmen, jenerik ilaçlara bile ulaşamayan milyonlarca insan var.
- Tedarik Zinciri Sorunları: İlaç fiyatlarının yüksek olması erişimi zorlaştırıyor.
- İnsülin Üretiminde Monopol: Dünya çapında insülin üretimi, Eli Lilly, Sanofi ve Novo Nordisk gibi üç büyük şirketin elinde bulunuyor.
Yeni Diyabet İlaçları ve Erişim Zorlukları
Son yıllarda geliştirilen GLP-1 sınıfı ilaçlar, tedavide umut vaat etse de yüksek maliyetleri nedeniyle düşük gelirli ülkelerde erişilebilir değil. Örneğin, Novo Nordisk’in ürettiği Ozempic, obezite tedavisinde kullanılmasına rağmen yaygınlaşması sınırlı kalıyor.
Access to Medicine Foundation CEO’su Jayasree Iyer, bu ilaçların erişiminin genişletilmesi gerektiğini ancak mevcut girişimlerin yetersiz olduğunu belirtti.
Krizin Boyutları
Diyabetin yalnızca düşük gelirli ülkeleri değil, gelişmiş ülkeleri de etkilediği açık. Diabetes UK politika sorumlusu Helen Kirrane, diyabetin İngiltere’de de hızla arttığını belirtiyor:
“Bu araştırma, küresel bir krizle karşı karşıya olduğumuzu açıkça gösteriyor. İngiltere’de son 20 yılda teşhis edilen hasta sayısı iki katına çıktı ve 4.4 milyona ulaştı.”
Kaynak: PEKY
